Het romantische aspect.
De Romantische Straße
Duitslands oudste toeristische route
Ik herinner het mij nog goed … onze eerste reis in 1983, met de wagen over de Romantische Straße. Dertig jaar later keren we terug naar Duitslands oudste en bekendste toeristische route … om ze te fietsen.
Het romantische aspect.
Romantiek is een stroming die tussen 1795 tot 1845 hoogtij vierde. Ze was ontleend aan romances, volksballades die in hoofdzaak middeleeuwse taferelen beschrijven. De romanticus streeft naar eenheid tussen mens en natuur waarbij de mens deel uitmaakt van de natuur en niet boven de natuur staat en haar gebruikt voor persoonlijk nut. Met deze achterliggende gedachte gaan wij op zoek naar de romantiek op de Romantische Straße. Initiële opzet van de Romantische Straße was het aan elkaar rijgen van middeleeuwse steden samen met de mooiste barok- en rococokerken. Achteraf kreeg de route een fiets- en nog niet zolang terug een wandelvariant. Het romantische aspect van de route ontdek je vanwege de afstanden tussen de steden en bezienswaardigheden best al fietsend.
|
|
 |
Een romantische noot
Startpunt van de Romantische Straße is de barokstad Würzburg aan de Main. Met de traditionele wijngoederen Juliusspital, Burgerspital en de Staatlicher Hofkeller mag Würzburg zich terecht de hoofdstad van wijnfranken noemen. Buiten voetgangers bewegen enkel tram en fietsers door de brede winkelstraten. Het marktplein bezit met het barokke ‘Falkenhaus’ en de gotische ‘Marienkapelle’ een markant ensemble. Op de top van de roodkleurige kerk staat geen weerhaan maar een vergulde Madonna. We lopen even de domkerk St-Kilian binnen die net gerestaureerd is. Iedere dag om vijf na twaalf kan je hier even tot rust komen tijdens een orgelkwartiertje. We noteren dit als onze eerste romantische noot. De voetgangersbrug vol heiligenbeelden met zijn aanpalende wijn- en eethuizen zijn is een aangename plek voor een romantisch tafeltje. Opmerkelijk zijn eet- en dranklokalen als Maulaffenbäck en Steinbäck, oude bakkerijen die ooit in een aanpalend pand een wijnlokaal openden. Doordat wijn schenken minder labeur en lucratiever was dan brood bakken, ging de bakkerij ten onder en bleef het drankgelach overeind. Op de andere oever pronken twee monumentale bouwwerken: de bedevaartkerk ‘Käppele’ en de vesting ‘Marienberg’. Het voormalige vorstbisschoppelijke paleis herbergt het Mainfrankische museum met de grootste Riemenschneiderverzameling ter wereld. De wereldvermaarde houtsnijkunstenaar Tilman Riemenschneider wist als geen ander menselijke gevoelsuitingen en lichaamslijnen aan houten figuren te geven. Twee pareltjes van zijn kunnen zijn in het Taubertal terug te vinden, In de kerk van Rothenburg ob der Tauber staat één van zijn prachtigste werken, het sublieme Heilig-Bloed altaar. Voor de Herrgottskirche nabij Creglingen ontwierp hij het vermaarde Maria-altaar. Een ander Romantisch figuur is de middeleeuwse dichter en schrijver van minneliederen Walther von der Vogelweide. De Zuid-Tiroler ligt begraven in de kruisgang van de munsterkerk. Het waarteken van de stad is de bisschoppelijke residentie, een meesterwerk van de Zuid-Duitse barok. In de immense open hal reden vroeger de koetsen aan en af. Een brede open trap leidt naar het grootste vrijdragende barokgewelf ter wereld en geeft toegang tot het paleis en zijn keizervertrekken met de vergulde spiegelkamer als pronkstuk. Beroemde personen stonden garant voor de totstandkoming van dit meesterwerk. Architect Balthasar Neumann nam gerenoveerde mensen als de barokschilder Giovanni Battista Tiepolo en stukadoor Antonio Bossi onder zijn vleugels voor de interieurarchitectuur. Beide Italiaanse kunstenaars werkten nauw samen en een anekdote hierop is dat Bossi in een ijltempo de witte zaal als een gek stukeerde om keizerin Marie-Thérése te imponeren tijdens een gepland bezoek. Moe van de reis gunde ze echter geen blik aan zijn werk, waardoor hij krankzinnig werd. De ‘Staatswijnkelders’ onder het paleis en het binnenplein zijn een levend wijncultuurmonument van oude gewelvenkelders waar de vorstbisschoppen wijn aanlegden in grote eiken vaten. De kelderrondleiding eindigt uiteraard met een wijnproeverij. Maar de meest Romantische plek in de stad is misschien wel de middeleeuwse tuin zijn van de 12de eeuwse herberg Zum Stachel?
Het liefdevolle Taubertal
Wilde bloemenvelden, vogelnestjes in fruitboompjes, kruiswegkapelletjes, resten van een bloemenprocessie en heiligenverering maken deel uit van onze overgang naar misschien wel de meest Romantische rivier van Duitsland, de Tauber. Op de route liggen meerdere historische steden. Op of langs de bruggen over de rivier geven heiligenbeelden bescherming tegen onheil en overstromingen. De minerale mosselkalk in de bodem en de gunstig gelegen heuvelflanken bieden de ideale omstandigheden om goede wijnen te produceren. Het gebied Tauberfranken en enkele nabijgelegen wijndorpen zijn geroemd om hun wijn in ‘Bocksbeutel-flessen’. De fietsroute verloopt volledig afzijdig van het grote verkeer, over vrij liggende fietspaden door een betoverend en vaak beschermd rivierlandschap met prachtige natuurgebieden.
Via een gewelfde doorgang in het zandstenen raadhuis rijden we het marktplein van Tauberbischofsheim op. De fietsroute loopt dwars door de voetgangerszone naar het kasteel dat de ambtswoning was van de kuurvorsten van Mainz. Het middeleeuwse centrum van Lauda-Königshofen aan de overkant van de rivier blijft door het hoogwater ook onbereikbaar. Gelukkig kunnen we ditmaal gebruik maken van alternatieve fietswegen om onze volgende bestemming te bereiken. Tot de ontheffing door Napoleon was de kuurstad Bad Mergendheim de hoofdzetel van de Duitse Orde, één der geestelijke ridderorden die tijdens de kruisvaarten ontstonden en die zich inzetten voor de bescherming en de verzorging van de pelgrims naar het Heilig Land. Alle uitleg is te vinden in het indrukwekkende ‘Deutschordensschloss’. Een tweede bloei kende de stad toen in 1826 de schaapsherder Franz Gehrig een bron ontdekte met ziltig water. Het kuurpark dat door het slotpark met de stad verbonden is, bezit vier zulke zoutwaterbronnen. Het park is een juweeltje met kleurrijke bloemperken en kletterende fonteinen. In het midden van het met in waaiers geplaveide marktplein van Weikersheim staat een Rococofontein met een engel erop, eromheen vele terrassen met kleurrijke parasols. Tijd voor een romantische time-out. Op het einde van het plein wandelen we over een watergracht naar het kasteel. Wat eens een waterslot was is nu een pareltje van Duitse Renaissance en bezit een buitengewoon mooie symmetrische baroktuin. Het fietspad blijft altijd in de buurt van de Tauber die hier gelukkig grotendeels teruggetrokken is in haar bedding. De tocht door de Taubervallei loopt samen met de route Liebliches Taubertal. Liefdevol smaakt dat niet naar romantiek?
Het unicum Rothenburg ob der Tauber
Rothenburg is afgeleid van de rode burcht die op een rots boven de Tauber heerste. De burcht is niet meer en de stenen ervan zijn verwerkt in de stadsmuren. De resterende burchttuin geeft zicht op de buitenmuren en torens van de stad. De stad is na WO II volledig heropgebouwd en de meest middeleeuws ogende stad in Duitsland. Neonreclames zijn uit den boze, voor ieder commercieel gebouw hangt een smeedijzeren uithangbord verwijzend naar de bedrijvigheid van het pand. Voor 3/4 kan je over de verdedigingsmuur rond de stad wandelen. Via een draailuik in de buitenmuur verdeelden de Dominicanenzusters voedsel aan pelgrims en bedelaars. Minder romantisch gaat het er aan toe in het middeleeuwse ‘Kriminalmuseum’, waar allerlei foltertoestellen, schandmaskers, schandpalen, galgen en andere afgrijselijke spullen staan tentoongesteld. Twee poppen verschijnen uit twee raampjes van de Ratsherrntrinkstube (Raadsherenkroeg) op het marktplein en spelen de slotscène uit het verhaal van de ‘Meistertrunk’ (Meesterdronk). Veldheer Tilly verklaart tijdens een dronk na de inname van de stad op 30 oktober 1631 deze niet plat te branden wanneer iemand het aan hem aangereikte met Frankenwijn gevulde wijnglas van 3¼ L in één teug ledigt. Burgemeester Nusch gaat de uitdaging aan, slaagt en redt zo de stad. Wil je middeleeuwse leven aanhoren, dan ga je ’s avonds met de nachtwaker op stap. Kan het nog middeleeuwser?
Reality web-ooievaar
Oude steden, hobbelige kasseien, lachen met een fietser waarvan de fietstassen van de bagagedanser springen en … een gebroken spaak onder het gewicht van mijn bagage. Te hard gelachen misschien? In het heuvelachtige landschap op de Frankenhoogten spelen we een tijdje haasje over met twee jonge Engelse koppels. Rond de fontein in Feuchtwangen treffen we hun fietsen opnieuw aan. Cappuccino met echt melkschuim op het terras van een Italiaans koffiehuis op het door pastelkleurige burgenhuizen omgeven rechthoekige marktplein is niet te versmaden. Romantiek en het gebarenrijke temperamentvolle Italiaans moeten iets met elkaar te maken hebben? Tot Dinkelsbühl verwachten wij een Romantische valleidoortocht met weinig hoogteverschil. Blijkt dat onze fietsgids achterhaald is en de route tegenwoordig een heuse omweg maakt met enkele serieuze kuitenbijters en een bosweg met vers grind bestrooid die door de zware regenval van de laatste dagen zeer stroef rijdt. De romantiek is even ver te zoeken. We vragen ons nog altijd af waarom deze omweg, want wanneer we uiteindelijk toch in het dal komen, fietsen we over een heerlijk asfaltwegje langs het gezapig kronkelend riviertje. We spotten enkele ooievaars op het grasland. In Dinkelsbühl hebben ze op een schoorsteen zelfs een webcamera aangebracht om een ooievaarsnest de klok rond te bespieden. De vogel heeft het hier zo naar zijn zin dat hij al drie jaar overwintert. Hoogstwaarschijnlijk een celebrity vogel?
De ware
Mogen we ze u presenteren? Dinkelsbühl, de eerste ware middeleeuwse stad, origineel en niet gereconstrueerd. Volledig ommuurd met torens en poorten, jammer genoeg ontbreekt de houten weergang. Nachtwaker, muziekknaap en jonkvrouw bieden bezoekers een wijnbegroeting. Ook hier een burgerdochter, Laure genaamd, die de stad redt van de vernieling door samen met de stadskinderen tijdens de dertig jarige oorlog de Zweedse koning Adolf Gustaf tegemoet te treden en hem te smeken voor het behoud van de stad. Op een gevel langs de statische gotische munsterkerk geeft een muurschildering de gebeurtenis weer. De enorme gotische glasramen zijn bekostigd door de verschillende gilden van de stad. De bakkers hebben in de gotische boog om hun raam glans te geven dit voorzien van Bretzels, zoute gekrulde broodstangen. Vele schilders legden de romantische hoekjes van de stad vast op doek. In den beginne was de stadsmuur kleiner en lag het Spital of hospitaal buiten de stad. Het was een toevluchtsoord voor leprapatiënten en pestdragers. Een hoekhuis bevat een lugubere afbeelding van een schavot, aks en bloedende hand. Dit brengt ons bij de beul die meestal in de zogenaamde beulentoren verbleef. Hij was een angstaanjagend en cynisch mens, die de mensen meden als de … pest. Ook hier weer een verwijzing naar de minder romantische kant van de middeleeuwen!
Meteorietenkrater
14,5 miljoen jaar geleden sloeg een kilometer brede meteoriet in op de aarde en vormde het Ries, een ronde vlakke krater met een doorsnede van
De Donauoversteek
Een ridder en prinses te paard ontbreken bij het zien van de machtige middeleeuwse Harburg, majestueus gelegen boven de Wörnitzvallei en veruit de meest romantisch ogende ridderburcht op het gehele traject. De Wörnitz mond in Donauwörth uit in de Donau. De stad is altijd een belangrijke strategische plaats geweest vanwege de brug over de Donau. Uiteraard kreeg ze hierdoor veel krijgsgewoel over zich heen. Net zoals Dinkelsbühl was Donauwörth een vrije rijksstad in het Heilige Roomse Rijk en was enkel de Keizer verantwoording, steun en geld verschuldigd. De barokke Reichsstraße is dan ook een unicum in zijn soort. Jammer genoeg is deze straat ook een drukke verkeersader door de stad. De stad is niet alleen een verkeersknooppunt maar ook een knooppunt van langeafstandsfietspaden waaronder de Donau-Radweg, de Romantische Straße, de Via Claudia, de Via Raetica, ... Rust vinden we in de wijk Wörth, een eiland in de Wörnitz achter de opvallend rooskleurige tweetoornige Riederpoort. Vroeger vaak overstroomd, maar twee afsluitdammen zorgen ervoor dat het water nu eromheen stroomt. Het werkt, want ook vandaag met recordhoogstanden van de Beierse rivieren staan de leuke eetterrasjes op het eiland droog. Mascotte van de stad is de ooievaar Klappi Storch, een cultfiguur geboren uit de huisooievaar die net als die van Dinkelsbühl het trekken naar warmere oorden achterwege liet. Bekende figuur in de stad is de wereldvermaarde poppenontwerpster Käthe Kruse. Alles begon toen ze voor haar zeven kinderen poppen maakte nadat haar man weigerde enkele te kopen omdat deze er niet uitzagen. Een beslissing met grote gevolgen. Lappenpoppen tot levensechte modepoppen bracht zij tot leven door middel van een vernuftig skelet dat de poppen toelaat een menselijke houding aan te nemen. Haar verhaal is in een na haar opgericht museumpje te volgen. Poppenromantiek?
Frankische en Schwäbische Alb lieten we achter ons. Nu beleven we de Frankische Jura, een geologische voortzetting van het Juraplateau, op een stukje Donau-fietsroute. Bij Jura denken we aan een bergstreek, ook hier is dit niet anders en krijgen we enkele pittige heuvels te verwerken. Gelukkig is de brug over de Donau in Marktheim sinds gisteren terug opengesteld. We fietsen de brede Lechvlakte in, tijdens de prehistorie een meer dat tot de Alpen reikte. We hebben geluk want aan het neerliggend graan en de gedroogde modder leiden we af dat de Donau kilometers buiten zijn oevers gestaan heeft. Opnieuw fietsen we over een vrij liggend fietspad langs een weg. Ook nu stellen we ons weer de vraag: “waarom deze omweg?” Een tot gevangenis omgebouwd klooster misschien? Neen hoor, de rustgevende groenparken van Rain zijn de reden. Een met bloemen bezette fiets, achterover kippende ligstoelen, poppenbootjes vastgemaakt aan een tak over een beek, brulkikkergezang in de vijver, tijd voor een romantisch oponthoud. Romantiek en bloemen zijn voor elkaar bestemd en een bezoek aan de prachtvolle Dehner bloementuinen is dan ook niet te versmaden. Met enig zoeken, vind je er de geel-roodgevlamde botanische roos ‘Romantische Straße’.
Romantische zielen
Over grindwegen gaat het door een groene bosgordel langs de Lech. Bij het buitenkomen van het bos, slaan we een leuke babbel met een toevallig passerende, ietwat belabberd uitziende, plaatselijke dichter en overhandigt ons een zelfgemaakte tekening met gedicht.
Mooi is het op de wereld,
doch één ding is zeker,
dat het bij ons thuis
toch het mooiste is!
Waar de klokken nog luiden,
waar mijn wieg stond,
waar de lui zich vriendelijk groeten,
daar is mijn vaderland.
Rainer Killian
Een leuke aangever voor een romantisch traject naar Augsburg. Het Klooster Holzen is de ideale plaats om in te keren. Naast de het hoofdgebouw dat nu dienst doet als luxehotel, ligt een gezellige bistro. De kloosterkerk rijkelijk voorzien van kunstzinnig stukwerk, opgesmukt met kleurrijke fresco’s en vergulde beelden, verschilt van de andere barokkerken. Ze straalt iets uit wat we in andere kerken niet terugvinden, ze is anders. Was romantiek ook geen stroming van verandering? Maar hiermee hoort het nog niet op! In Markt, een gehucht van de gemeente Biberbach, rijden we onderdoor aan een ringmuur met middeleeuwse burchttoren die lange tijd bezit was van de familie Fugger, een rijke koopmansfamilie uit Augsburg. De Heilig-kruiskerk Biberbach, gelegen aan de oude postweg, is al sinds mensenheugenis een bedevaartkerk waar ook Leopold Mozart wonende in Augsburg al eens naartoe trok. Deze barokkerk was later de plaats waar een onwaarschijnlijk muziekduel plaatsvond tussen twee muzikale wonderkinderen, de negenjarige Wolfgang Amadeus Mozart, zoon van, en de elfjarige Sigmund Eugen Bachmann van de Biberbacher organisten.
Gouden gulheid
Vele herinneringen aan de stad van de Romeinse keizer Augustus vinden we niet meer terug in het straatbeeld van Augsburg. Het traject van de Romantische Straße door de stad komt aan de belangrijkste monumenten voorbij waaronder het woonhuis van vader Leopold Mozart en de brede Maximilianstraße met zijn koopmanshuizen. Twee zaken moet je zeker gezien hebben: de gouden zaal in het Raadhuis en de Fuggerei, de eerste sociale woonwijk ter wereld gesticht in 1521 door de koopman Jacob Fugger de Rijke. Hier woonde onder meer Franz Mozart, de overgrootvader van de componist Wolfgang Amadeus Mozart. De gouden zaal is een immens grote rijkelijk vergulde ontvangstzaal in het raadhuis. Zicht op de stad krijg je het best vanaf de
Pfaffenwinkel
De romantiek zocht zijn heil in de natuur. Fietsen door het met beekjes doorstoken Augsburger stadswoud is met volle teugen genieten van deze natuur. Tot rust komen we in Prittriching, in de eigenaardige uitziende zwartkleurige Assisikapel. Inkeren in Landsberg is haast onvermijdelijk met zijn vele leuke terrasjes op de markt, langs het water of in één of ander zijstraatje. Omheen het driehoekige marktplein lopen pastelkleurige woningen omhoog naar de Schmalztoren. De toren verkreeg zijn naam doordat vroeger marktvrouwen varkensvet (Schmalz) in de schaduw van de toren verkochten.
De Lechvlakte ligt nu achter ons, de heuvels van het Allgäuer Vooralpenland maken hun opwachting. Pfaffenwinkel noemen ze de streek hier, vanwege de vele kloosters en bedevaartkerken. ‘Pfaffen’ is immers Beiers voor pastoors. Via de bedevaartkerk Vilgertshoven gaat het naar onze overnachtingsplaats Hohenfurch. 
Een bezoek aan de barokke Maria Hemelvaartkerk en de laatgotische St. Ursulakapel, patroonheilige van de vlotvaarders die hier kwamen bidden voor een goede terugkeer voor de houttransporten via de Lech en de Donau naar de Zwarte Zee, behoren tot de sacrale gebouwen in de Pfaffenwinkel. Ook de Romeinen maakten hier hun opwachting. We ontdekken een stuk Romeinse heirbaan en een Romaanse basiliek in Altenstad. Een moderne legionair die de wacht houdt bij een dorp en de opgravingen van een Romeinse Villa Rustica. Het klooster Steingaden is de ideale plek om even te verwijlen. Schwäbische Käsespäzle met geroosterde uien zijn de specialiteit. Lekker maar zwaar op de maag en in de benen als we onmiddellijk daarna de klim aanvatten naar de Wieskirche, een rococokerk van ongeziene pracht en praal. Alles begon met een tranend houten Christuskruis dat al snel de pelgrimstoeloop niet meer aankon. Opvallend is het ovalen schip met een hemelse plafondschildering. Wij zijn vast twee van de miljoenen bezoekers die een blik omhoog werpen naar de hemelpoort boven het kunstzinnige orgel. Wij zijn het eens, trouwen in één van deze kerken is het begin van een geslaagd romantisch feest!
Italiaanse sfeer
Door met bellende bergkoeien bevolkte graasweiden razen we naar beneden naar het met meren bezaaide Ostallgäuer Seenland. De apotheose van de Romantische Straße zijn de koninklijke kastelen. De meest bezochte attractie in Duitsland, slot Neuschwanstein, is te vereenzelven met het sprookjeskasteel in Disney World en was te zien is in de Britse filmmusical Chitty Chitty Bang Bang. Minder leuk is het tragische leven van de Beierse koning Ludwig II die opgroeide in Hohenschwangäu. Dit kasteel is opgesmukt met vele tot de verbeelding sprekende muurschilderingen die de keizer fascineerden en inspireerde tot het bouwen van sprookjesachtige kastelen waaronder Neuschwanstein, Linderhof, Herrenchiemsee,... Met vrouwen liep het niet zo goed. Hij verloofde zich met Sophie Charlotte, de zus van Sissi van Oostenrijk, maar brak twee dagen voor het huwelijk met haar. Koninklijke kastelen bouwen kost geld en uit angst voor het verbrassen van het familiefortuin liet de familie Ludwig II aan de hand van louter getuigenissen en zonder enig onderzoek krankzinnig verklaren. Een avondwandeling samen met zijn behandelende arts wordt beide heren fataal. Beide lichamen drijven achteraf levenloos in het Starnberger meer. Zelfdoding of moord? In Füssen staat nog een derde kasteel, het Hohes Schloss Füssen … en een bisschoppelijk paleis. Opmerkelijk veel Italiaanse horeca en bedrijvigheid in de straatjes zorgen voor een levendige zuiderse sfeer. Het is de stad van de lier en dat brengt ons bij de minnestreel, de romantische ziel met het wapperende haar die op zijn luit een ballade brengt. De romantiek vindt zijn einde bij een gesloten poort met de wapenschilden van Füssen en Würzburg, ertussen de tekst: “Ende der romantischen Straße’
Praktisch
AFSTAND:
ROUTES: Würzburg – Bad Mergentheim (
VERVOER: Würzburg ligt op
Terugreis: individueel met de trein (www.bahn.de) of met de Romantische-Strasse-Bus (www.romantischestrasse.de)
LOGIES:
Hotels: zie www.romantischestrasse.de
Wij overnachtten in:
GHOTEL Hotel & Living, Schweinfurter Str.1-3, D-97080 Würzburg, tel: +49 931 359620, www.ghotel.de
Best Western Premier Parkhotel, Lothar Daiker Straße 6, D-97980 Bad Mergentheim, tel: +49 7931 539810, www.parkhotel-mergentheim.de
AKZENT Hotel Schranne, Schrannenplatz 6, D-91541 Rothenburg o.d.T., tel: +49 9861 95500, www.hotel-schranne.de
Hotel Goldenes Lamm, Lange Gasse 26/28, D-91550 Dinkelsbühl, tel: +49 9851 2267, www.goldenes.de
Gasthof Hotel Goldener Hirsch, Reichsstraße 44, D-86609 Donauwörth, tel: +49 906 3124
www.goldener-hirsch-donauwoerth.de
Hotel am Rathaus, Am Hinteren Perlachberg 1, D-86150 Augsburg, tel: +49 821 346490, www.hotel-am-rathaus-augsburg.de
Landgasthof Schönachhof, Kapellenstraße 22, D-86978 Hohenfurch, tel: +49 8861 4108, www.schoenachhof.de
Luitpoldpark Hotel, Bahnhofstraße 1-3, D-87629 Füssen, tel: +49 8362 9040, www.luitpoldpark-hotel.de
Jeugdherbergen: in Würzburg, Rothenburg o.d.Tauber, Feuchtwangen, Donauwörth, Augsburg, Füssen www.romantischestrasse.de
Campings: De Romantische Straße is volledig te fietsen met overnachtingen op campings. We verwijzen hiervoor naar de website www.romantischestrasse.de
FIETSGIDS: Fietsgids Romantische Strasse www.romantischestrasse.de
INFO: Romantische Straße Touristik-Arbeitsgemeinschaft GbR, Segringer Straße 19, D-91550 Dinkelsbühl, tel: +49 9851 551387, info@romantischestrasse.de, www.romantischestrasse.de
